Deze handleiding is ook beschikbaar in de volgende talen: Deens, Duits, Engels, Fins, Frans, Italiaans, Pools, Roemeens, Sloveens en Spaans. Rechtsboven in het menu kunt u de taal wijzigen.

Bepaalde documenten zijn enkel in het Engels beschikbaar. De zelfbeoordelingstool is beschikbaar in de talen Engels, Italiaans, Pools, Roemeens, Sloveens en Spaans.

Handleiding tot het gebruik van het kader

Wat is het referentiekader?

In tegenstelling tot het Europees Referentiekader (of ERK) voor vreemde talen bestaat er voor vertalen geen Europees referentiekader. Bovendien ontbreekt er een onderzoekstraditie die toegespitst is op vertaalprestatieniveaus. Het doel van het Derde NACT-voorstel (Third NACT proposal) is toewerken naar een gemeenschappelijk Europees referentiekader dat in vertalersopleidingen en in het werkveld kan worden gebruikt.

Dit Derde NACT-voorstel is een herziene versie van het referentiekader dat in het project “Establishing Competence Levels in the Acquisition of Translation Competence in Written Translation” is ontwikkeld door de PACTE-groep. De afkorting “NACT” is gebaseerd op de initialen van de Spaanse projectnaam.

Het referentiekader heeft alleen betrekking op schriftelijk vertalen. Het omvat drie vertaalniveaus (A, B en C) en de niveaudescriptoren zijn ontworpen rond vijf componenten of deelcompetenties (taalcompetentie, extralinguïstische competentie, instrumentele competentie, dienstverleningscompetentie, methodologische en strategische competentie). In het raamwerk dat wordt geschetst, zijn de niveaus A en B, met respectievelijke subniveaus, volledig uitgewerkt. Niveau C is alleen in algemene termen gevat; verdere specificatie van dit niveau is een van de doelstellingen van het EFFORT-project.

Het Derde NACT-voorstel kan worden gebruikt door opleiders, studenten, professionals, werkgevers en accreditatie-instellingen op het gebied van vertalen.

Waartoe dient deze handleiding?

In deze handleiding wordt uitgelegd hoe gebruikers, zoals opleiders, studenten, vertalers, werkgevers en accreditatie-instellingen optimaal voordeel kunnen halen uit het materiaal dat in deze handleiding wordt beschreven. Ze stelt de gebruiker in staat om de vertaalniveaus die in het Derde NACT-voorstel zijn opgenomen beter te begrijpen en om ze doelgericht te hanteren.

Voor wie is het kader bedoeld?

Dit referentiekader dient zowel educatieve als professionele doeleinden. Het materiaal op de website kan worden gebruikt door:

Opleiders en onderwijsinstellingen

Onderwijsinstellingen en opleiders kunnen inspiratie putten uit het voorstel voor niveaudescriptoren. Die inspiratie kan worden ingezet om een vertaalopleidingsprogramma te ontwikkelen en het programma te vernieuwen; leerresultaten vast te stellen en aan te scherpen; de vorderingen van studenten in bestaande programma’s te monitoren; nieuwe cursussen en cursusinhoud te ontwerpen; beoordelingsschema’s uit te werken die rekening houden met de moeilijkheidsgraad van teksten; en de kloof tussen de leerresultaten binnen de vertaalopleiding en de professionele eisen in de professionele vertaalwereld te verkleinen.

Studenten

Studenten kunnen de zelfbeoordelingstool gebruiken om hun vertaalprestatieniveau in te schatten. Het kader helpt studenten om sterke en zwakke punten te analyseren en stelt hen in staat om de eigen vertaalprestaties doelgericht te verbeteren. Met de tool kan ook voortgang worden gemeten.

Professionele vertalers

Vertalers kunnen informatie over de verschillende niveaus inwinnen en kunnen de zelfbeoordelingstool gebruiken om hiaten in eigen kennis of kunde op te sporen. De zelfbeoordelingstool kan worden ingezet om de vertaalvaardigheid periodiek te meten.

Werkgevers in de taalindustrie

De zelfbeoordelingstool, waarmee onderscheid tussen prestatieniveaus kan worden geduid, kan door werkgevers op de vertaalmarkt worden ingezet tijdens selectieprocedures. De tekstvoorbeelden vergemakkelijken de brontekstkeuze voorafgaand aan de selectie en de evaluatie van doelteksten van kandidaten.

Accreditatie-instellingen

Accreditatie-instellingen kunnen gebruikmaken van het referentiekader om educatieve en evaluatieve normen voor vertaling te formuleren en het kan dienen als basis voor audits. Bij de erkenning en validering van academische diploma’s en andere certificaten kan het referentiekader een belangrijke rol vertolken.

Hoe kan de handleiding worden gebruikt?

In deze handleiding wordt materiaal aangereikt.

Het Derde NACT-voorstel tot beschrijving van vertaalcompetentieniveaus

Het derde NACT-voorstel onderscheidt verschillende prestatieniveaus. Onderwijsinstellingen kunnen het Derde NACT-voorstel gebruiken om hun vertaalcurricula en leerresultaten te verfijnen en af te stemmen op de eisen van de internationale vertaalmarkt. Werkgevers kunnen ook criteria opstellen met het oog op de een gerichte werving van kandidaten.

Tekstvoorbeelden

De handleiding bevat ook de nodige tekstvoorbeelden. De teksten dienen een illustratief doel: ze bevatten praktische voorbeelden van verschillende tekstniveaus en mogelijke vertaalproblemen die in deze teksten worden aangetroffen. Ze maken het mogelijk te differentiëren tussen de niveaus van vertaalvaardigheid die de vertaler moet kunnen aantikken om teksten te vertalen en problemen doelgericht op te lossen.

Vertaalopleiders en werkgevers op de vertaalmarkt kunnen deze voorbeelden gebruiken om: geschikte teksten te selecteren om studenten of kandidaten te beoordelen; vertaalproblemen te selecteren om studenten of kandidaten te evalueren; de beoordeling van vertaalopdrachten transparanter en eenvoudiger te maken. Studenten en professionele vertalers kunnen deze teksten ook gebruiken om meer inzicht te krijgen in de vooruitgang die ze boeken bij het verwerven van vertaalvaardigheid.

Verklarende woordenlijst

De verklarende woordenlijst maakt deel uit van het Derde NACT-voorstel en is voor het gemak zowel in het voorstel als in dit tabblad te vinden. De lijst telt 38 items waarin 79 concepten worden gedefinieerd. De betreffende begrippen zijn ondergebracht in de volgende zeven secties:

• Algemene concepten
• Concepten omtrent bepaling van tekstniveaus
• Concepten omtrent taalcompetentie
• Concepten omtrent de extralinguïstische competentie
• Concepten omtrent de instrumentele competentie
• Concepten omtrent de dienstverleningscompetentie
• Concepten omtrent de methodologische en strategische competentie

Voor een beter begrip zijn de items in elke sectie geordend op basis van hiërarchie en verwantschap.

Veelgestelde vragen (FAQs)

Er is een tab met veelgestelde vragen, met definities en beschrijvingen van specialistische vakgebieden, belangrijke termen die in het Derde NACT-voorstel worden gebruikt etc. De antwoorden op de vragen kunnen de gebruiker helpen om het Derde NACT- voorstel te doorgronden en om terminologische of conceptuele problemen op te lossen die tijdens de zelfbeoordelingstest of tijdens het lezen van het voorstel opduiken.

Zelfbeoordelingstool

De interactieve zelfbeoordelingstool kan door vertaalstudenten en -professionals worden ingezet om het huidige prestatieniveau voor elke deelcompetentie in te schatten. Zoals blijkt uit de beschrijving kan de gebruiker de beoordeling zelf invullen: de gebruiker hoeft alleen maar te klikken op de stellingen die overeenkomen met zijn of haar situatie en de voltooide zelfbeoordeling te downloaden naar zijn of haar toetstel. Door de zelfbeoordeling regelmatig in te vullen, kunnen gebruikers de behaalde resultaten in de loop van de tijd vergelijken en hun vorderingen volgen.

Over het Derde NACT-voorstel

Dit document is een voorstel voor vertaalcompetentiebeschrijving op verschillende niveaus. Het doel van het Derde NACT-voorstel is toewerken naar een gemeenschappelijk Europees referentiekader dat binnen vertalersopleidingen en op de vertaalmarkt kan worden gebruikt.

Achtergrondinformatie

Het Derde NACT-voorstel is een herziene versie van het voorstel dat is ontwikkeld binnen het NACT-project (het project “Establishing Competence Levels in the Acquisition of Translation Competence in Written Translation”), een project dat is uitgevoerd door de PACTE-groep.

Het voorstel is voortgevloeid uit een lang collaboratief proces waarin op grondige wijze de opeenvolgende voorstellen zijn uitgewerkt

1. Het Eerste NACT-voorstel (First NACT Proposal) voor descriptoren. In het kader van het NACT-project is een eerste voorstel voor beschrijving van prestatieniveaus opgesteld. Dit voorstel werd beoordeeld door deskundigen aan de hand van een evaluatievragenlijst. Negenennegentig vertegenwoordigers uit de academische en professionele vertaalwereld, afkomstig uit 16 verschillende Europese landen, hebben het voorstel beoordeeld. Zie: PACTE 2018, PACTE 2019, Hurtado Albir, Kuznik, Rodríguez-Inés (2022).
2. Het Tweede NACT-voorstel (Second NACT Proposal). Op basis van de gegevens uit de bovengenoemde evaluatie is het eerste voorstel herzien en is een tweede voorstel ontwikkeld. Zie: Hurtado Albir, Rodríguez-Inés (2022).
3. Het Derde NACT-voorstel (Third NACT Proposal). In het kader van het EFFORT-project is het Tweede NACT-voorstel beoordeeld door 20 vertaalopleiders van instellingen die deelnemen aan het project (twee respondenten per instelling). Opleiders hebben een vragenlijst ingevuld. In het Derde NACT-voorstel is de feedback van leden van de EFFORT-groep verwerkt. Het voorstel kan hier worden geraadpleegd.

Eigenschappen van het voorstel

In de beschrijving wordt alleen naar schriftelijke vertaling verwezen. Het document bevat de volgende paragrafen:

1. Inleiding
2. Eigenschappen van het voorstel
3. Beschrijvende categorieën: karakterisering van competenties
4. Beschrijving van vertaalcompetentieniveaus
5. Woordenlijst: duiding van concepten en terminologie
6. Bijlagen met voorbeelden
7. Bijlagen van deelnemers en beoordelaars
8. Referenties

Er zijn drie vertaalniveaus voorgesteld: niveau A, B en C. Niveau A en B tellen twee subniveaus. Niveau C wordt alleen in algemene termen beschreven.

De descriptoren die per niveau worden uitgewerkt, zijn gekoppeld aan vijf componenten of deelcompetenties. Tezamen vormen die deelcompetenties de hoofdcomponenten van de vertaalcompetenties. De componenten zijn:  taalcompetentie, extralinguïstische competentie, instrumentele competentie, dienstverleningscompetentie en methodologische en strategische competentie.

Naast de descriptoren voor elk niveau omvat het voorstel:

• Een algemene schaal met descriptoren voor elk niveau.
• Drie bijlagen met voorbeelden, met onder andere tekstgenres waarvan verwacht wordt dat ze vertaald worden; veronderstelde kennis van wereld en cultuur; bronnengebruik en technologische hulpmiddelen.
• Een verklarende woordenlijst met de definities van de belangrijkste gebruikte concepten.

Meer informatie:

– PACTE. 2018. “Competence levels in translation: Working towards a European framework”. The Interpreter and Translator Trainer 12 (2): 11-131. Gepubliceerde paper | Post-printversie..

– PACTE. 2019. “Establecimiento de niveles de competencias en traducción. Primeros resultados del proyecto NACT”. Onomázein 43: 1-25. Open-access paper | Portugese versie.

– Hurtado Albir, A.; Kuznik, A. & Rodríguez-Inés, P. (2022). “Primera propuesta de descriptores de nivel. Evaluación y resultados”/ “First level descriptor proposal. Evaluation and results”. In Hurtado Albir, Amparo & Patricia Rodríguez-Inés (eds.). Hacia un marco europeo de niveles de competencias en traducción. El proyecto NACT del grupo PACTE / Towards a European framework of competence levels in translation. The PACTE group’s NACT project. MonTI Número Especial/Special Issue 7: 69-118. Open-acces paper.

– Hurtado Albir, A. & Rodríguez-Inés, P. (2022). “Segunda propuesta de descriptores de nivel” / “Second level descriptor proposal”. In Hurtado Albir, Amparo & Patricia Rodríguez-Inés (eds.). Hacia un marco europeo de niveles de competencias en traducción. El proyecto NACT del grupo PACTE / Towards a European framework of competence levels in translation. The PACTE group’s NACT project. MonTI Número Especial/Special Issue 7: 119-203. Open-acces paper.

Hoe u aan deze publicatie dient te refereren::

EFFORT Project (Hurtado Albir, A.; Rodríguez-Inés, P.; van Egdom, G.W.) (2023). Methodological guide to use the Common European framework of reference for translation levels A and B (non-specialist translator). https://www.effortproject.eu/framework-for-translation-levels-a-b/guide-to-use-the-framework/

[De vertaling:] EFFORT Project (Hurtado Albir, A.; Rodríguez-Inés, P.; van Egdom, G.W.) (2023). Methodological guide to use the Common European framework of reference for translation levels A and B (non-specialist translator). https://www.effortproject.eu/framework-for-translation-levels-a-b/guide-to-use-the-framework/ [vertaald uit het Engels door Gys-Walt van Egdom]